Bolesne owrzodzenia w jamie ustnej – profilaktyka i leczenie aft i pleśniawek
Pojawienie się aft w jamie ustnej może nam znacznie uprzykrzyć życie, bo choć są one niewielkie to utrudniają spożywanie pokarmów, a nawet czasem mówienie. Mówi się, iż aby pokonać wroga, należy go najpierw poznać, dlatego warto przeczytać poniższy materiał, dzięki czemu poszerzymy swoją wiedzę o aftach: ich powstawaniu, leczeniu i profilaktyce. Czym są afty? Dla niektórych osób nazwa ta – afta może brzmieć nieco obco, jednakże z tymi niewielkimi i bardzo bolesnymi owrzodzeniami spotykamy się dość często. Afty to ubytki błony śluzowej w jamie ustnej, są one pokryte białym nalotem i otoczone rumieniowatym, zapalnym obrzeżem. Występują pojedynczo lub w grupach na podniebieniu miękkim i języku. Ich ulubionym miejscem lokalizacji jest miękki fałd skóry, który stanowi połączenie wewnętrznej strony policzków z dziąsłami. Średnica aft wynosi od 1 mm do 2 cm, ale zazwyczaj nie są większe niż 5 mm. Często afty są mylnie utożsamiane z pleśniawkami. Pleśniawki, w odróżnieniu od aft, są spowodowane działaniem grzybów- drożdżaków. Rodzaje aft Afty dzieli się na dwa rodzaje: – afty mniejsze, czyli afty przewlekle nawrotowe – afty duże. Przyczyny powstawania aft Trudno jednoznacznie podać przyczynę powstawania tych dość bolesnych owrzodzeń, gdyż może to być m.in. nieodpowiednia higiena jamy ustnej, wyrzynające się ósemki, termiczne i mechaniczne urazy błony śluzowej, choroby migdałków czy przewodu pokarmowego. Afty mogą być także efektem stresującego trybu życia, osłabienia, spożycia niektórych potraw czy też niedoboru witamin. Jeśli w naszym organizmie jest za mało żelaza, kwasu foliowego czy witaminy B12 to zwiększa się prawdopodobieństwo pojawiania aft. Tutaj należy wspomnieć, iż na aftozę częściej zapadają kobiety niż mężczyźni, gdyż u pań tego typu braki witamin i mikroelementów są powszechniejsze niż u panów. Wśród przyczyn powstawania aft każdy stomatolog poda także czynniki genetyczne i predyspozycje rodzinne. Badania wskazują, iż 30 procent pacjentów cierpiących na to schorzenie posiada w swojej rodzinie krewnego, którzy borykają się z tym samym problemem. Ponadto, jeśli u obydwojga rodziców pojawiają się afty, istnieje 90 procent ryzyka, że ich dziecko także będzie cierpieć na tę dolegliwość. Afty mogą być również spowodowane kontaktem z brudnymi, nieumytymi rzeczami, np. owocami czy – jak to ma miejsce w przypadku dzieci – wkładaniem do buzi brudnych rąk czy przedmiotów. Należy zaznaczyć, iż według badań nawracające afty towarzyszą także wielu chorobom ogólnoustrojowym, takim jak: niedokrwistość z niedoboru żelaza, zaburzenia układu nerwowego, choroby przewodu pokarmowego, celiakia, choroba Crohna, nietolerancja pokarmowa, zaburzenia hormonalne, zakażenie wirusem HIV czy białaczka. Sytuacja nie jest jednoznaczna, gdyż afty mogą pojawiać się zarówno u chorych, u których lekarze zdiagnozowali wcześniej wymienione choroby, jak i u osób zdrowych z prawidłowymi wynikami badań, u których morfologia, a także poziomy witaminy B12, żelaza i glukozy nie wykraczają poza normę. Bolesne dolegliwości Pojawienie się aft nie jest przyjemne, gdyż ranom towarzyszy duży ból, pieczenie utrudniające jedzenie: niemożliwe jest jedzenie kwaśnych i słonych pokarmów, niekiedy możemy mieć gorączkę czy powiększone węzły chłonne (szczególnie, gdy afta jest pod językiem) i ogólnie uskarżać się na złe samopoczucie. Skuteczne metody leczenia aft Jeśli w naszych ustach pojawi się jedna, niewielka afta to można zastosować domowe metody, które przyspieszą gojenie się ranki. Należy płukać jamę ustną mieszankami antyseptycznymi oraz ziołowymi: szałwią lekarską, rumiankiem, miętą, melisą, herbatą, wodą różaną, gdyż zmniejszają one stan zapalny i ból oraz wykazują działanie przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe. Poleca się także do miejsca, gdzie występuje afta przykładać wyjałowionym gazikiem gencjanę (potocznie zwaną fioletem). W momencie wystąpienia wielu aft i towarzyszącemu im dużego bólu należy niezwłocznie ustalić termin wizyty w gabinecie stomatologicznym, by dentysta mógł ocenić faktyczny stan naszej jamy ustnej i zalecieć stosowanie odpowiednich środków koagulacyjnych i przyżegających, a nawet w ostateczności wdrożyć antybiotykoterapię lub leczenie sterydami. Z pewnością stomatolog poprosi nas by dla naszego dobra ograniczyć spożywanie alkoholu i papierosów oraz unikać cytrusów, gorących potraw i czekolady. Dla złagodzenia bólu warto zaopatrzyć się także w żel znieczulający. Afty a pleśniawki – czym się różnią? Bardzo podobne do aft są pleśniawki, które również występują na błonie śluzowej jamy ustnej i mają ten sam biały kolor. Jednakże ich powstawanie jest wynikiem zakażenia drożdżycą (grzyby Candida albicans). Ma to miejsce, gdy w organizmie brakuje witamin (głównie z grupy B12), żelaza, jest obniżona sprawność układu immunologicznego. Pleśniawki mogą pojawić się u diabetyków, chorych na chorobę nowotworową czy gruźlicę. Przyczynami powstawania pleśniawek są także: przyjmowanie doustnej antykoncepcji, stan po przebytych antybiotykoterapiach i brak przyjmowania leków tzw. osłonowych, nieprawidłowa higiena jamy ustnej, palenie papierosów, noszenie protezy zębowej. Pleśniawki pojawiają się najczęściej na języku i podniebieniu. W ostrej odmianie biały nalot może nawet krwawić np. w przypadku spożywania twardych posiłków. W ramach leczenia stomatolog z pewnością poleci stosowanie leków przeciwgrzybiczych – rzadziej stosuje się leczenie doustne (antybiotykoterapia). Pleśniawki u noworodków Rodzice nowonarodzonych dzieci nie powinni się zbytnio martwić, gdy dowiedzą się, iż ich maluch zaraził się pleśniawką, gdyż jest to typowe dla malutkich dzieci. Noworodki (5-7 doba życia) mogą podczas porodu zostać zakażone przez bakterie z pochwy matki. W przypadku dzieci powierzchowny nalot zazwyczaj obejmuje całe wnętrze jamy ustnej (podniebienie, policzki, język, dziąsła, a nawet gardło, przełyk, a w ciężkich przypadkach oskrzela). Pleśniawki u takich maluszków leczy się pędzlując jamę ustną dziecka płynem przeciwgrzybiczym (np. nystatyna, gencjana). Zaleca się także by matki karmiące smarowały tym płynem również swoje sutki. Leczone pleśniawki zazwyczaj znikają po około 5-10 dniach. Profilaktyka Zarówno w przypadku pleśniawek, jak i aft istotna jest profilaktyka. Choć przyczyny powstawania aft nie są do końca ustalone to warto odpowiednio zadbać o jamę ustną. Właściwa higiena zapobiegnie powstawaniu tych przykrych dolegliwości.
