Ogólnie

Na decyzję o wyborze danej praktyki stomatologicznej ma wpływ wiele różnych czynników. Pacjenci z reguły przeglądają fora internetowe w poszukiwaniu opinii na temat specjalistów, pracujących w konkretnym gabinecie stomatologicznym, ogromną rolę ma także poczta pantoflowa – polecenie znajomego, przyjaciela czy też członka rodziny może przesądzić o tym, czy akurat zdecydujemy się na ten, a nie inny gabinet stomatologiczny. Jak można zbudować dobre relacje na linii pacjent – stomatolog? Co jest istotne w komunikacji lekarza z pacjentem? Na te i inne pytania odpowiemy w naszym wpisie. Dlaczego decydujemy się na wybrany gabinet? Gdy pacjent jest przekonany, gdzie chce rozpocząć swoje leczenie stomatologiczne przychodzi pora na osobistą wizytę w gabinecie i właśnie wtedy placówka oraz pracujący w niej personel są poddawani własnej ocenie. Pacjenci zwracają uwagę na wiele, pozornie nieistotnych szczegółów, bo zgodnie ze stwierdzeniem liczy się przecież pierwsze wrażenie. Ocenianie jest wnętrze pomieszczenia, kompleksowość usług, dostępność oraz profesjonalizm personelu. Dla pacjentów istotna jest także komunikacja z lekarzem, jego pewność głosu, kontakt wzrokowy i przede wszystkim uśmiech i otwartość. Dobry stomatolog może pochwalić się nie tylko nabytymi w ramach lat praktyki umiejętnościami, lecz również  wysoko rozwiniętymi kompetencjami komunikacyjnymi. Chyba nikogo nie trzeba przekonywać, że przyjazna atmosfera panująca w gabinecie, miła konwersja mogą sprawić, że taka wizyta będzie przywodziła na myśl pozytywne skojarzenia, a pacjent będzie z chęcią kontynuował rozpoczęte leczenie. Ematyczny i komunikatywny lekarz potrafi z powodzeniem zbudować wieloletnie relacje z pacjentami. Przełamanie pierwszych lodów – jak zdobyć zaufanie pacjenta? Przychodzący do gabinetu pacjenci oczekują zarówno fachowej porady i skutecznego leczenia, jak również zależy im na indywidualnym podejściu, wsparciu, zrozumieniu, cierpliwości oraz wyrozumiałości. Dentyści w swojej codziennej pracy powinni pamiętać o złotej myśli Henry’ego Saki, która głosi, że „Uśmiech to bodaj najkrótsza droga do drugiego człowieka”. Leczenie musi być poprzedzone umiejętnie przeprowadzonym wywiadem. Pacjenci oczekują, że lekarz w zrozumiały i jasny sposób (bez fachowego nazewnictwa) wyjaśnił, w jaki sposób będzie przebiegać terapia. Istotne jest zwłaszcza zapewnienie np. o bezbolesności zabiegu. Ponadto przyjazny klimat konwersacji powinien skłaniać pacjenta do zadawania wszelkich pytań – nawet tych, których pacjenci obawiają się lub wstydzą się zadawać. Obie strony powinny się wzajemnie ze spokojem wysłuchać, tym samym zostanie zbudowana nić porozumienia.  W tym momencie należy wspomnieć o podziale na przestrzeń publiczną i prywatną. O przestrzeni publicznej mówimy w kontekście wszelkich czynności wykonywanych w relacjach służbowych, a zatem o sytuacjach, gdy nasze działanie kojarzone jest z praktykowanym zawodem. W gabinecie stomatologicznym dentysta jest postrzegany przez pryzmat działalności w przestrzeni publicznej. Jeśli specjalista pragnie nieco zmniejszyć dystans może starać się zbudować bardziej prywatną relację. W tym celu może poruszyć któryś z tematów zarezerwowanych dla sfery prywatnej: luźna dygresja z życia prywatnego, żart sytuacyjny, wspomnienie z wakacji czy też opowieść o własnych dzieciach – jeśli dana osoba towarzyszy małemu pacjentowi z pewnością pozwoli na przełamanie pierwszych lodów. Kolejnym ważnym elementem komunikacji jest forma bezpośredniego zwrotu do pacjenta. Sam zwrot do pacjenta w formie adresatywnej, np. „Pani Aniu” bądź „Pani Anno, proszę usiąść na fotelu”, pokazuje charakter relacji: czy jest bardziej formalna czy też wskazuje na bardziej familarny. Stomatolog może także na podstawie ogólne powierzchowności, stroju, stylu, zachowania ocenić, jakie oczekiwania może mieć pacjent w stosunku do lekarza. Mowa jest srebrem, a milczenie złotem… ale nie w gabinecie stomatologicznym Pod względem komunikacyjnym w gabinecie stomatologicznym może dojść do wielu trudnych sytuacji. Najbardziej uciążliwa jest zapadająca niezręczna cisza, której nie znosi większość pacjentów. Tak jak w codziennym życiu staramy się zapełnić czas nawet niezobowiązującym small talkiem o pogodzie.  Gdy rozmawiamy, mamy poczucie, że relacje z drugim człowiekiem stawiamy na pierwszym planie. Jednakże w przypadku gdy pacjent siedzi na fotelu i w ustach ma waciki czy odsysacz śliny trudno o spontaniczną pogawędkę. Wtedy też niektórzy lekarze starają się prowadzić   monolog o czymkolwiek, byleby tylko nie pojawiła się niezręczna cisza. Inni specjaliści nawet próbują wejść z pacjentem w interakcje, zadając mu pytania, na które ten, z racji swojej pozycji  raczej nie może odpowiedzieć. W internecie bez trudu można znaleźć takie zabawne opowieści pacjentów. Jak zatem najlepiej wykorzystać czas w trakcie leczenia? Zupełna cisza może przerażać, tym bardziej jeśli w tle słychać pracę urządzeń stomatologicznych, dlatego jedną możliwością jest puszczanie relaksującej muzyki lub po prostu radia. Alternatywnie stomatolog może zamiast opowiadania o swoim prywtanym życiu, skupić się na objaśnianiu poszczególnych etapów zabiegu. Ta pozornie niestotna czynność pomoże pacjentowi zrozumieć aktualne stan pracy, opisywanie w sposób jasny i przejrzysty sprawia, że pacjent czuje się pewniej. Budowanie dobrych relacji gwarancją sukcesu gabinetu Na rynku usług dentystycznych aktualnie panuje spora konkurencja, dlatego tak ważne jest odpowiednie podejście do pacjenta. W budowaniu relacji pomocne może być także organizowanie akcji promocyjnych i konkursów plastycznych dla dzieci.  Lekarze i personel stomatologiczny powinni swoim zachowanie potwierdzać, że dobro pacjenta jest dla nich najważniejsze. Satysfakcja pacjenta oraz jego zadowolenie może zaowocować wyrobieniem jakże cenionej renomy.   # dobro pacjenta # dobre relacje # zaufanie # komunikacja # profesjonalizm # gabinet stomatologiczny

U niektórych pacjentów w trakcie wizyty w gabinecie stomatologicznym może wystąpić odruch wymioty, który będzie spowodowany różnymi czynnikami. Co może go powodować mdłości i jak można ich uniknąć? Najważniejsze informacje na ten temat można znaleźć w naszym materiałe. Odruch wymiotny – co to jest? Choć pacjenci, którzy mają odruch wymiotny podczas leczenia czują się niezręcznie, zażenowani, robią sobie wyrzuty, że akurat im to się przydarza, jednakże warto wiedzieć, że ten odruch jest  naturalnym, bezwarunkowym odruchem fizjologicznym, który ma bardzo istotną funkcję w życiu codziennym, a mianowicie chroni nas przed przedostaniem się ciała obcego do dróg oddechowych oraz zapewnia im drożność. Zdarza się jednak, że taki odruch występuje u pacjentów, gdy ma miejsce manipulacja w okolicach jamy ustnej, ale także np. gdy usłyszą jakiś dźwięk, poczują konkretny zapach (np. w szpitalu czy ośrodku zdrowia) lub nawet na sam widok lekarza. Odruch wymiotny w gabinecie stomatologicznym może skutecznie utrudnić lub uniemożliwić dentyście wykonywanie swojej pracy. Ingerencja w jamie ustnej a odruch wymiotny Odruch wymiotny może występować podczas różnych procedur praktycznie z każdej specjalizacji stomatologicznej, np. gdy pobierane są wyciski, w trakcie ekstrakcji zębów mądrości, płukania i opracowywania kanałów, zakładania pierścieni czy wreszcie na sam widok lekarza, co jest częstym zjawiskiem u pacjentów pedodontycznych. Jak często występuje taki problem u pacjentów? Wbrew pozorom nie jest to rzadkie zjawisko, gdyż badający to zagadnienie Van Houtem i jego zespół wykazali, że częstość występowania odruchu wymiotnego u pacjentów wynosi 82%. Zdaniem badaczy pracujących pod kierunkiem Davies odruch ten nie dotyczy jedynie 37% zdrowej populacji, natomiast inna grupa naukowców (Cameron i współpracownicy) odnotowali obecność odruchu u połowy uczestników badania – istotne jest, że u 7,5% ten odruch był obecny zawsze lub prawie zawsze podczas wizyty u dentysty. Dlatego część pacjentów z jego powodu rezygnuje z wizyt w gabinecie dentystycznym, co przy osiągnięciach nowoczesnej technologii i przy odpowiednim podejściu lekarza, jest zupełnie niepotrzebne. Co może powodować odruch wymiotny? Odruch wymiotny może mieć różne źródła. Pierwszym z nich będzie oddziaływanie na wrażliwe części jamy ustnej, są to: – tylna ściana gardła, – trzon języka, – języczek, – podniebienie miękkie, – fałdy podniebienno-językowy i podniebienno-gardłowy. Pamiętajmy, że jedynie drażnienie niefizjologiczne, czyli np. dotyk lusterkiem, szpatułką czy innym ciałem obcym, powoduje ten odruch, sytuacja ta z reguły nie dotyczy spożywanych pokarmów czy napojów. Odruch wymiotny może być uwarunkowany zaburzeniami ogólnoustrojowymi czy chorobami predysponującymi do wzmożonego odruchu wymiotnego. W grupie tej wymienia się takie dolegliwości jak m.in.: katar, krzywą przegrodę nosową,  polipy w nosie, czyli ogólnie sytuacje związane z graniczonym oddychaniem przez nos, ale także przewlekłe zaburzenia układu żołądkowo-jelitowego, jak zapalenie i wrzody żołądka, rak żołądka czy zapalenie woreczka żółciowego. Ponadto odruch wymiotny występuje u osób nadużywających alkoholu czy też palących papierosy. Odruch wymiotny może być następstwem przyjmowania określonych leków:  przeciwnowotworowych, a także NLPZ, inhibitorów konwertazy angiotensyny, aspiryny, antybiotyków i wiele innych. Wizyta u dentysty bez odruchu wymiotnego – czy jest możliwa? Zapewniamy, iż osoby cierpiące na odruch wymiotny bez obaw mogą skorzystać z leczenia stomatologicznego, istotne jest jednakże podjęcie konkretnych kroków. Zacznijmy od terminu wizyty, gdyż zaleca się, aby miała ona miejsce pod koniec dnia. Kolejna kwestia to odpowiednie podejście mentalne pacjenta. Rozwiązaniem w przypadku osób, które mają odruch wymiotny związany z wizytą w gabinecie stomatologicznym jest opanowanie stresu, gdyż to właśnie stres jest czynnikiem wyzwalającym ten odruch. W takiej sytuacji możemy również szukać pomocy w homeopatii. Zastosowanie właściwego leku przed zabiegiem dentystycznym rozwiąże tę trudną kwestię, warto poradzić się swojego lekarza, który podpowie skuteczny specyfik. Jeśli odruch wymiotny pojawia się także podczas mycia zębów lub płukania jamy ustnej to warto sięgnać po lek Coccus cacti. Specyfikiem, który skutecznie łagodzi odruch wymiotny i kaszel, spowodowany manewrowaniem czymś w ustach, jest Ipeca. Innym lekiem, który można stosować przed leczeniem stomatologicznym jest Staphysagria. Nowoczesna stomatologia umożliwia leczenie pacjentów z odruchem wymiotnym, np. przy pomocy podtlenku azotu (gaz rozweselający), jednakże nie każdy gabinet dentystyczny nim dysponuje. Pomocne może okazać się również znieczulenie, np. znieczulenie powierzchniowe w postaci, żelu, kremu, aerozolu lub specjalnego plastra, czasem dolegliwości miną jak ręką odjął gdy zastosuje się oddychanie przez nos, a nie przez usta.   # odruch wymiotny # mdłości # zawroty głowy # gabinet stomatologiczny # ingerencja w jamie ustnej # stres # oddychanie

Wizyta u dentysty dla pacjentów wiąże się z różnymi emocjami – jedni są zestresowani, martwią się i obawiają bólu, inni natomiast zaliczają się do grupy odważnych i jak najszybciej chcą mieć to za sobą, ponadto zdarzają się osoby roszczeniowe, które mają wysokie oczekiwania i wymagają specjalnego traktowania przez personel, sporą grupę stanowią również pacjenci niehigieniczni, nieprzywiązujący należytej wagi do higieny jamy ustnej. A jakim typem pacjentów Wy jesteście? W naszym najnowszym wpisie pragniemy zaprezentować typowe sylwetki pacjentów. Mamy nadzieję, że czytając ten artykuł wiele osób uświadomi sobie swoje błędy i będzie się starało coś zmienić przed kolejną wizytą w gabinecie stomatologicznym. Trudny pacjent w gabinecie – dość częste zjawisko Dentyści i personel medyczny na co dzień spotykają się z trudnymi pacjentami. Oczywiście,  czasem  kłopoty wynikają np. z tego, iż dana osoba miała tzw. gorszy dzień.  Niestety, niektóre zachowania  wynikają z charakteru, braku wiedzy na temat higieniacji, ignorancji czy złego podejścia. Poniżej pragniemy zaprezentować kilka typów trudnych pacjentów, jacy odwiedzają gabinet stomatologiczny. Pacjent bólowy Chyba każdy z nas chociaż raz w życiu zmagał się z bardzo bolesnym bólem zęba, w takim momencie marzy się, aby ból jak najszybciej został zlikwidowany. A zatem oczywiste jest, że pacjent bólowy pragnie zostać natychmiastowo przyjęty. Osoba ta może być bardzo niecierpliwa i mieć postawę roszczeniową, trudno się dziwić. Warto pamiętać, że w przypadku gdy pacjent bólowy zostanie dobrze i miło obsłużony, to może stać się stałym pacjentem, który będzie regularnie odwiedzał daną praktykę stomatologiczną, polecając ją znajomym i rodzinie. W jaki sposób należy postępować z taką osobą? Najważniejsze jest zaspokojenie jej potrzeb – a zatem konieczne jest zminimalizowanie lub całkowite zlikwidowanie bólu przez podanie odpowiedniego środka znieczulającego. Pacjent powinien zostać przyjęty tak szybko, jak to jest możliwe. Gdyby leczenie miało rozciągać się na kilka wizyt i istniało prawdopodobieństwo wystąpienia dolegliwości bólowych ważne jest, aby poinformować pacjenta, w jaki sposób może on zmniejszyć lub uśmierzyć ból. Pacjent nieświadomy swoich błędów Wielokrotnie przeprowadzane badania wykazały, iż polskie społeczeństwo niestety nie wie, jak należy dbać o higienę jamy ustnej. Co więcej, niektórzy lekceważą pierwsze objawy chorobowe, odwlekając wizytę u stomatologa, być może liczą, że ból ustąpi samoczynnie. Bywa również, że pacjenci próbują się leczyć na własną rękę lub chcą zwalczać niektóre dolegliwości, np. domowymi sposobami, tym samym wyrządzają sobie jeszcze większą szkodę. Pacjentów nieświadomowych swoich błędów należy edukować i zachęcać do odpowiedniej higieny jamy ustnej –  przyda się krótki instruktaż, w jaki sposób prawidłowo myć czy nitkować zęby. Stomatolog nie powinien takiej osoby krytykować czy ośmieszać, lepszą drogą jest pokazywanie pozytywnych efektów odpowiedniej higieny. Pacjent niehigieniczny Prawdziwa zmora dentystów i personelu stomatologicznego, czyli pacjent niehigieniczny. Osoba ta roztacza wokół się nieprzyjemną woń (jest to przeciwieństwo innego typu pacentów, którzy są nadmiernie wyperfumowani). Pacjenci ci z reguły mają resztki między zębami, a ich ubranie jest nie pierwszej świeżości. Nawet po ich wyjściu w pomieszczeniu unosi się brzydki zapach. Jak należy się zachować, gdy leczenie ma być przeprowadzone u takiego osobnika? Rozwiązaniem jest praca przy uchylonym oknie. Pomocna może okazać się także maska. Stomatolog może również w trakcie swojej pracy zrobić sobie krótką przerwę, aby zaczerpnąć świeżego powietrza. Aby nie urazić pacjenta, można delikatnie zwrócić mu uwagę i poprosić o umycie zębów – w wielu gabinetach są dostępne darmowe, jednorazowe szczoteczki do mycia zębów. Pacjent roszczeniowy Ten typ pacjenta ma bardzo duże wymagania, zazwyczaj jest także przewrażliwiony na swoim punkcie. Zwraca on szczególną uwagę nie tylko na przebieg leczenia, ale również na to, jak zostanie potraktowany w recepcji. Jak podają statystyki 12% roszczeniowych pacjentów rezygnuje z dalszych wizyt w odwiedzanym przez siebie gabinecie, jeśli jakikolwiek aspekt wizyty uzna za niesatysfakcjonujący. Osoba ta może swoją opinią zbudować pozytywny wizerunek gabinetu wśród swojego otoczenia, albo wręcz przeciwnie skutecznie zniechęcić innych do jego odwiedzenia, np. publikując negatywne komentarze w internecie. Zachęcamy, aby rozmawiać z takimi pacjentami – ale nie przekonywać na siłę, wysłuchać, co mają do powiedzenia, bo często ich uwagi, mogą być dla pracowników gabinetu bardzo pomocne w podniesieniu standardu usług. Pacjent arogancki lub agresywny Typy te są najmniej lubiane, a ich wizyta w gabinecie przypomina burzę w słoneczny dzień. Pacjenci ci są bardzo rozżaleni, mają pretensje o wszystko i do wszystkich, mogą atakować słownie, a w skrajnych przypadkach, także fizycznie. Zdarza się, że osoby te podejmują się prób manipulacji i agresji psychicznej, aby osiągnąć zamierzony cel. Radzimy, aby nie wdawać się w dyskusję z takimi pacjentami, tym bardziej nie należy rozpoczynać kłótni. Najlepszą metodą jest zachowanie zimnej krwi, spokojne i kulturalne odpowiadanie i ignorowanie zaczepek oraz prób ataku. Pacjent obojętny Człowiek – zagadka. Trudno jest do niego dotrzeć, gdyż odpowiada bardzo lakonicznie, jest zgodny i wycofany, pozornie nic go nie interesuje. Takie zachowanie może być jedynie maską, barierą ochronną, pod którą pacjent próbuje ukryć przerażenie. W przypadku takich pacjentów najlepiej stosować strategię opartą na udzielaniu informacji na temat całego leczenia oraz poszczególnych procedur, warto także być otwartym i życzliwym, starając się nawiązać kontakt. Pod żadnym pozorem nie należy odpowiadać milczeniem na milczenie, gdyż wtedy zestresowany pacjent poczuje się zlekceważony i dany gabinet stomatologiczny będzie omijał szerokim łukiem. Pacjent nieobowiązkowy, chaotyczny Osoba ta zarówno w życiu prywatnym, jak i służbowym jest dość chaotyczna, dlatego bywa, iż nie pojawi się na umówionej wizycie, bo po prostu o niej zapomni – lub też przez pośpiech czy roztargnienie nie wpisze jej do swojego terminarza. Ten typ pacjenta często prosi o przeniesie terminu na inny dzień, a i wtedy przychodzi do gabinetu spóźniony. Zachowanie to choć pozornie jest nieszkodliwe powoduje wielkie zamieszanie, tym bardziej jeśli w ciągu dnia zgłosi się kilku takich pacjentów. Przenoszenie wizyt na inny dzień i odwołanie bieżących może skutecznie zdezorganizować pracę w gabinecie, dlatego warto w kartotece pacjenta odnotowywać niestawienie się na termin umówionej wizyty. Taka informacja pozwala na lepsze zaplanowanie danego dnia w placówce oraz w razie przewidywanego długoterminowego leczenia, np. kanałowego lekarz może zasugerować pacjentowi, że powodzenie terapii zależy także od jej ciągłości i regularnych wizyt kontrolnych. Jak sobie z nim radzić z chaotycznymi pacjentami? Wiele gabinetów korzysta z automatycznego systemu przypominania o wizytach, np. wysyłając SMS lub email. Badania wykazały, że ta metoda redukuje odsetek nieodwołanych w porę

Gdy pojawia się uporczywy ból zęba, niektórzy pacjenci odwlekają wizytę w swoim gabinecie dentystycznym, mając nadzieję, że po pewnym czasie ząb po prostu przestanie boleć i „sam się wyleczy”. Czasem faktycznie następuje samoistne ustąpienie bólu zęba, jednakże wbrew pozorom nie jest to powód do radości, a raczej sygnał, że w zębie doszło do bardzo groźnych, poważnych zmian. Co oznacza samoistne ustąpienie bólu zęba i dlaczego nie należy go lekceważyć? Na te i inne pytania odpowiemy w naszym najnowszym artykule. Ból zęba – przyczyny Ból zęba może być wynikiem zaistnienia różnych okoliczności: do jego wystąpienia mogą przyczynić się m.in. nadwrażliwość,  stany zapalne miazgi i przyzębia oraz mechaniczne uszkodzenia tkanek. Należy jednakże zaznaczyć, iż niezależnie od przyczyny, bólu zębów nie powinniśmy nigdy bagatelizować. Tym bardziej jeśli dodatkowo towarzyszy mu podniesienie temperatury ciała lub obrzęk. Gdy tylko zaczniemy odczuwać nieprzyjemne kłucie w jamie ustnej od razu powinniśmy zgłosić się do lekarza. Ząb przestał boleć? To oznaka jeszcze większych kłopotów! Osoby cierpiące na dentofobię, czyli strach przed dentystą i leczeniem stomatologicznym będą za wszelką cenę unikały wizyty w gabinecie, ratując się domowymi sposobami czy też tabletkami przeciwbólowymi, tym samym narażając się na jeszcze większe niebezpieczeństwo. Gdy ząb sam przestanie boleć to wbrew pozorom niekoniecznie musi oznaczać jego wyleczenie, a wręcz przeciwnie zwiastuje nowe problemy, bowiem ustępowanie bólu zęba może być znakiem zupełnego obumarcia miazgi i otwarcia się komory zakażonego zęba, co powoduje zmniejszenie się wysokiego ciśnienia panującego w objętym zmianami chorobowymi obszarze. Dlatego pacjenci całkowicie przestają odczuwać ból zęba lub też dolegliwośći są złagodzone, co jednak nie oznacza, iż będzie tak na stałe, gdyż po pewnym czasie wrócą one ze zdwojoną siłą. Ale to nie wszystko! Nieleczonym ząb może się „odezwać” nawet po bardzo długim czasie, a powikłania mogą przyjąć następującą formę taką jak: ropnie, torbiele czy zmiany okołowierzchołkowe. Procesem chorobowym może być objęta kość żuchwy lub szczęki. Nie bagatelizuj problemów z zębami Przypominamy, iż miazga jest tkanką wysoce unerwioną i unaczynioną i to właśnie ona jest odpowiedzialna za odczuwanie bólu zęba. Gdy ból zęba przestaje być dla nas odczuwalny to znaczy, iż najprawdopodobniej miało miejsce obumarcie żywych tkanek miazgi, a sam ząb jest martwy. Istnieje wtedy ryzyko, iż stan zapalny zostanie przeniesiony na kości i tkanki około zębowe, bo bakterie, które dostały się do miazgi i doprowadziły do jej śmierci, muszą sobie znaleźć inne źródło pożywienia.  Nawet jeśli dany ząb przestanie boleć należy skonsultować się ze swoim stomatologiem, który oceni jego stan oraz zaproponuje dalsze leczenie.  Nie należy zwlekać do czasu, aż powstaną duże zmiany w wyniku zapalenia tkanek lub zostaną nieodwracalnie zniszczone korzenie, objęte procesem chorobowym. Zadbajmy o to, aby reagujący bólem ząb wyleczyć jak najszybciej, gdyż tylko w taki sposób unikniemy dalszych powikłań, nie tylko w obrębie jamy ustnej, lecz również całego organizmu gdyż  inaczej przywrócenie pięknego wyglądu będzie wymagało więcej trudu i czasu.   # ból zęba # samoistne ustąpienie bólu zęba # obumarcie żywych tkanek miazgi # zmiany okołowierzchołkowe